Agrofotowoltaika to stosunkowo nowe pojęcie. Można być jednak pewnym, że będziemy o niej słyszeć coraz częściej ponieważ jest ona dużą nadzieją zarówno dla rozwoju polskiej energetyki jak i rolnictwa.
Czym jest agrofotowoltaika?
Agrofotowoltaika (Agri-Pv, Agro-Pv) to nic innego jak jednoczesne wykorzystywanie gruntu do celów rolniczych oraz do produkcji energii za pomocą paneli fotowoltaicznych. Fotowoltaika rolnicza jest jeszcze zagadnieniem dość niszowym w naszym kraju, jednak zarówno rolnicy jak i specjaliści od instalacji fotowoltaicznych zgodnie przyznają, że jest to dziedzina, która może przynosić obopólne korzyści każdej ze stron, a wkrótce będzie synonimem nowoczesnego, zrównoważonego rolnictwa.
Skąd pomysł na takie połączenie?
Pierwsza taka inwestycja powstała stosunkowo niedawno, bo w 2017 r. w Japonii – uruchomiona została wtedy elektrownia o mocy 35 MW, zajmująca powierzchnię uprawną wynoszącą 54 ha. A już wkrótce na japońskiej wyspie Ukujima powstanie elektrownia słoneczna o całkowitej mocy 480 MW, której częścią będą elektrownie agrofotowoltaiczne.
Łącznie na świecie jest obecnie generowanych ponad 14 GW mocy z Agri-Pv. Najwięcej takich instalacji znajduje się w Azji (Japonii oraz Chinach). W Europie to Holandia, Francja i Niemcy wiodą prym w tej technologii, a Włosi planują przeznaczyć 1,1 mld euro na rozwój jej w swoim kraju.
Agrofotowoltaika również w Polsce ma ogromny potencjał – 47% naszych gruntów wykorzystywanych jest na cele rolnicze (wg. danych Głównego Urzędu Statystycznego z 31.03.2021 r.). Jest to niemal 10% więcej niż wynosi średnia światowa. Rolnictwo staje się też coraz lepiej wyspecjalizowane, powstają coraz większe gospodarstwa. Narażone jest jednak na postępujące zmiany klimatyczne powodujące ekstremalne zjawiska pogodowe jak ulewne deszcze, grad, fale upałów czy susze.
Jak instalacje fotowoltaiczne mogą pomóc uprawom, poza produkowaniem prądu dla gospodarstwa?
Panele PV zamontowane nad uprawami stanowią ochronę przed palącym słońcem, pozwalają zachować wilgotność gleby zmniejszając parowanie, poprawiając mikroretencję. Przepuszczają jednocześnie wystarczającą ilość światła słonecznego niezbędnego dla prawidłowego wzrostu roślin gwarantują stabilne temperatury. Instalacja może też zostać wzbogacona o system do zbierania wody deszczowej i zarządzania nią.
Aby efektywnie prowadzić jednoczesne uprawy i produkcję energii za pomocą fotowoltaiki wymagane jest przygotowanie specjalnych konstrukcji pod panele, tak aby praca przy roślinach nie była utrudniona. Muszą one mieć niezaburzoną przestrzeń dla wzrostu i być odpowiednio dobrane do takiej specyfiki uprawy. Instalację można postawić również między rzędami upraw lub zastosować jej wersję mobilną – czyli konstrukcję, która może zmieniać swoje położenie w trakcie wzrostu upraw czy prac rolnych.
Zalety i perspektywy rozwoju Agri-PV
Agrofotowoltaika przyczyni się do wzrostu produkcji rolnej, zwiększy zatrudnienie w rolnictwie i podniesie poziom bezpieczeństwa energetycznego. Musi być jednak prowadzona rozważnie. Należy opracować najlepszy system fotowoltaiczny i rodzaj uprawy dla danego miejsca.
Pod uwagę należy wziąć dane klimatyczne i wymogi upraw. Konieczne jest też oszacowanie wskaźników wydajności, zarówno dla produkcji energii jak i przewidywanych zbiorów plonów. Trzeba je porównać z wynikami dla rozdzielnych produkcji. Dość dobrze rokujące są uprawy ziemniaków, kapusty, sałaty czy brokułów – czyli roślin, które lubią lekkie zacienienie – około 40%. Takim najlepiej odpowiada mikroklimat zapewniony przez panele PV.
Agrofotowoltaika a kwestie prawne
Rozwój Agro-PV może pomóc w spełnieniu dość wysokich wymagań stawianych nam w pakiecie ‘Fit for 55’ przygotowanym przez Unię Europejską. Zakłada on, że 40% energii wyprodukowanej w 2030 roku ma pochodzić z OZE. Bez inwestycji w duże farmy fotowoltaiczne może być to niemożliwe. A te mają swoje ograniczenia prawne.
Polskie prawo stanowi, że farmy fotowoltaiczne (bez łączenia z uprawą roślin) można stawiać na gruntach klasy IV lub gorszych. I jest to całkowicie zrozumiałe – nierozsądnym byłoby przeznaczenie dobrej jakościowo, żyznej gleby tylko i wyłącznie pod instalację PV. Niestety status agrofotowoltaiki nie jest jeszcze wystarczająco uregulowany – jest ona traktowana tak samo jak standardowe farmy naziemne. Aby uzyskać pozwolenie na instalację konieczna jest zgodność takiej inwestycji z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, wykonanie Oceny Oddziaływania na Środowisko i uzyskanie warunków przyłączenia do sieci.
Nie ma też póki co przepisów jasno określających, czy do gruntów rolnych z fotowoltaiką mogą być przyznawane dopłaty bezpośrednie. Rolnicy i przedstawiciele branży PV postulują więc, aby ustawodawcy jak najszybciej zajęli się tym tematem, potrzebujemy bowiem zarówno zrównoważonej produkcji rolnej jak i stałego powiększania OZE w sektorze polskiej energetyki. Konieczne będzie też wprowadzenie systemowych programów dofinansowań zachęcających do takich inwestycji.
